Những nguyên nhân của phát Bồ đề tâm
Vì những hữu tình chúng sinh đang trôi lăn trong luân hồi đầy ghê sợ này,
Để họ đạt hạnh phúc vĩnh cửu của Phật quả,
Chúng ta cần nhận lãnh trách nhiệm vị tha
Và từ bỏ món ăn độc hại của việc yêu thương cái tôi.
Chúng ta cần nhận lãnh trách nhiệm lớn lao của vị tha và từ bỏ bám chấp vào ngã, yêu thương bản thân, thứ giống như món ăn độc hại, vì lợi ích của việc giúp đỡ những hữu tình chúng sinh đang trôi lăn trong nỗi kinh hãi xoay vòng của luân hồi để đạt hạnh phúc vĩnh cửu của Phật quả.
Hữu tình chúng sinh đắm chìm trong tam giới cực kỳ khủng khiếp của luân hồi. Chúng ta cho họ thức ăn và quần áo để họ có được hạnh phúc tạm thời. Những cư dân thành phố được cung cấp sự an toàn xã hội, bảo hiểm y tế và tiền lương. Nhưng chúng ta cần chịu trách nhiệm vị tha để đạt quả vị rốt ráo của chư A La Hán, Bồ Tát và Phật. Chúng ta cần thoát khỏi sự ích kỷ như chất độc này càng nhiều càng tốt; nếu không, quả báo có thể rất nghiêm trọng. Nhập Bồ Tát Hạnh nói rằng: “Người ta sẽ đau khổ trong luân hồi nếu làm hại người khác vì lợi ích bản thân”. Vì thế, mỗi hành giả cần quán chiếu rằng hành động cao quý nhất là làm lợi lạc hữu tình chúng sinh.
Trong quá khứ, khi Ra Lotsawa đang thiền định về một Bổn tôn (Yidam) ở nơi yên tĩnh, Ngài cảm thấy rằng Ngài muốn ở trong kiểu nhập thất cô tịch này suốt đời. Nhưng một ngày, Bổn tôn nói với Ngài rằng, “Con có thể ra ngoài để làm lợi lạc hữu tình chúng sinh. Các công đức của dù chỉ một khoảnh khắc làm vậy sẽ lớn lao hơn nhiều việc tinh tấn thực hành Bổn tôn ở nơi cô tịch trong hàng tỷ kiếp”. Bởi vậy, công đức của việc giúp đỡ người khác với tâm vị tha vĩ đại hơn nhiều sự tự ăn năn ích kỷ trong vô số năm tháng.
Những nguồn gốc của mọi ưu thế và hạnh phúc thực sự đến từ lòng quyết tâm làm lợi lạc hữu tình chúng sinh. Nhập Bồ Tát Hạnh nói rằng, “Tất cả hạnh phúc thế gian đều đến từ làm lợi lạc tha nhân”. Mọi hạnh phúc thế gian và xuất thế gian đều là kết quả của Bồ đề tâm để làm lợi lạc những hữu tình chúng sinh khác. Bởi thế, chúng ta không nên để Bồ đề tâm phai nhạt trong toàn bộ quá trình thực hành. Patrul Rinpoche cũng nói rằng, “Nếu con thực hành Đại Viên Mãn vô song mà không có tiền đề là Bồ đề tâm, nó sẽ trở thành Tiểu thừa hay ngoại đạo Tirthika”.
Trong quá khứ, nhiều người không hiểu về chủ đề phát Bồ đề tâm. May mắn thay, bởi chúng ta đã nhắc đến vấn đề này nhiều lần, chúng ta thấy yên lòng khi biết rằng điều đó thực sự đã có vài tác dụng. Gần đây, khi tôi gặp những Phật tử cư sĩ bên ngoài Học Viện, nhiều người nói rằng, “Xin hãy gia trì để con có thể phát khởi Bồ đề tâm càng nhanh càng tốt!”. Vài người nghĩ điều này rất chân thành, nhưng số khác có thể nói vậy chỉ để làm tôi hài lòng. Tôi thường muốn biết liệu điều mà họ đang nói có thật hay không, vì thế, tôi nhìn thẳng vào mắt họ. Dù thế, đôi lúc tôi cũng không biết được. Tuy vậy, điều này tốt hơn nhiều so với những điều mà tôi gặp trước kia. Trong quá khứ, tôi thường nghe mọi người nói rằng: “Xin hãy gia trì để con có sức mạnh điều phục người khác!”. “Ngài phải gia trì để con trở thành tỷ phú, kiếm thật nhiều tiền và có một nghề nghiệp tốt!”. Một người thậm chí còn nói, “Con phải có thêm một con mắt ở giữa hai mắt. Mắt trái để nhìn Pháp thế gian. Mắt Pháp để nhìn Pháp xuất thế gian và mắt giữa để nhìn xem liệu bạn bè có nói điều gì xấu sau lưng con”. Những người trong thế giới bình phàm thường có những ý nghĩ ngu xuẩn như vậy, không điều gì trong số chúng là sự suy xét cẩn trọng. Động cơ quý giá và rốt ráo nhất là phát khởi tâm vị tha!
Kyabje Rinpoche nói rằng ích kỷ giống như độc và Ngài hy vọng rằng chúng ta sẽ quán chiếu về điều này thường xuyên. Đó cũng là một ẩn dụ tuyệt vời. Những người với nhận thức ích kỷ mạnh mẽ chẳng sớm thì muộn sẽ thất bại, dù họ ở đâu. Phần lớn những tranh cãi, phiền não và cãi cọ của chúng ta đều là sản phẩm của sự ích kỷ. Chúng ta sẽ là Bồ Tát nếu trở nên vị tha và chúng ta cần nỗ lực hướng đến điều này. Thực sự, chúng ta không cần quan tâm nhiều đến điều mà người khác nói, mà thay vào đó, chỉ cần làm bất cứ điều gì có thể để làm lợi lạc tha nhân trong khi vẫn còn sống và còn khả năng. Sẽ đều rất tốt dù theo cách nào, dù người ta có biết về điều chúng ta đang làm hay không. Tôi tin rằng một số điều mà tôi đã làm có thể chẳng bao giờ được người khác biết đến trong đời tôi. Nhưng tất cả chư Phật và Bồ Tát đều biết bằng thiên nhãn thông. Kim Cương Thượng Sư của tôi cũng biết. Ngoài điều đó, những nỗ lực của tôi có thể không được đánh giá, chứ đừng nói là đền đáp bởi bất cứ ai. Nhưng Luật Nhân Quả luôn chiến thắng. Sẽ là vô nghĩa khi làm lợi lạc hữu tình chúng sinh vì danh tiếng của bản thân. Vài người được gọi là công dân kiểu mẫu trên thế giới cố gắng vất vả để phô trương trước người khác, nhưng tôi không nghĩ điều này xứng đáng. Chúng ta cần nỗ lực làm mọi việc vì hữu tình chúng sinh bằng cách hành động với trái tim tốt lành một cách thầm lặng. Đó là mục đích của mong ước của chúng ta!
Công đức của phát Bồ đề tâm
Điều này ngăn chặn cánh cửa dẫn đến các cõi ác
Nó cũng cho phép chúng ta đạt hạnh phúc của các cõi lành
Chúng ta sẽ đạt giải thoát rốt ráo nhờ tuân theo cách tiếp cận này.
Điều bắt buộc là chúng ta thực hành giáo lý trọng yếu không xao lãng.
Công đức của phát Bồ đề tâm bao gồm: đóng lại cánh cửa dẫn đến các cõi ác, cho phép chúng ta đạt được an bình và hạnh phúc tạm thời trong các cõi lành của con người và chư thiên và giúp chúng ta đạt được giải thoát rốt ráo. Với sự hiểu về nguyên tắc này, mỗi Pháp hữu cần bắt đầu thực hành chỉ dẫn siêu việt, chẳng hạn chỉ dẫn này, một cách không xao lãng.
Những công đức của Bồ đề tâm nguyện và hạnh vô song được đề cập ở trên là vô lượng vô biên. Điều này được nhắc đến rất tỉ mỉ trong Đại Thừa Tập Bồ Tát Học Luận, Nhập Bồ Tát Hạnh và các Kinh điển Đại thừa khác. Tôi sẽ không nhắc lại chúng ở đây. Nói đơn giản, công đức của Bồ đề tâm có thể hiển bày theo hai cách:
- Nếu người ta có thể phát Bồ đề tâm chân chính, mọi tội lỗi có thể được tiêu trừ trong dòng tâm thức. Điều này bởi vì những công đức của Bồ đề tâm đã chặn mọi cánh cửa dẫn đến các cõi xấu chẳng hạn địa ngục, ngạ quỷ hay tái sinh làm súc sinh. Tổ Tịch Thiên nói rằng: “Bồ đề tâm giống như lửa phá hủy thế giới, nó tiêu trừ mọi tội lỗi lớn trong một khoảnh khắc ngắn ngủi”. Bồ đề tâm giống như lửa cháy sau một đại kiếp. Các tội lỗi như ngũ nghịch tội và nói xấu Giáo Pháp thật khó để tịnh hóa. Nhưng chúng đều bị phá hủy khi Bồ đề tâm, như lửa cháy, xuất hiện giống như khi đại kiếp kết thúc. Nếu tội lỗi được tẩy sạch, sẽ chẳng có cơ hội rơi vào đọa xứ. Kyabje Rinpoche cũng nói trong những giáo lý của Ngài rằng một người có Bồ đề tâm không thể rơi vào cõi xấu. Vì vậy, chúng ta cần nỗ lực hết sức để phát khởi Bồ đề tâm trước khi chết. Chúng ta cũng cần chắc chắn rằng Bồ đề tâm không bị hỏng sau khi đã khởi lên, nếu không nó sẽ suy giảm.
- Với Bồ đề tâm, những công đức của các gốc rễ thiện hạnh sẽ ngày càng trở nên lớn lao hơn. Kết quả là, người ta tạm thời có thể tái sinh làm một con người hay thiên được gia trì để tận hưởng mọi an bình và hạnh phúc của các cõi lành. Tổ Tịch Thiên cũng nói rằng, “Bồ đề tâm trân quý là nguyên nhân của an bình và hạnh phúc của hữu tình chúng sinh”. Bồ đề tâm sẽ dẫn đến sự viên mãn công đức trên năm con đường (ngũ đạo), mười giai đoạn (thập địa) của Bồ Tát và sự thành tựu rốt ráo của trí tuệ phổ quát hoàn hảo của Phật quả (Sammāsambuddha, Đấng Giác Ngộ Viên Mãn, Bậc Tỉnh Thức Tối Thượng).
Những lợi lạc của Bồ đề tâm thực sự rất vĩ đại với hữu tình chúng sinh. Nhập Bồ Tát Hạnh nói rằng:
“Chư Phật uy đức, suy ngẫm sâu sắc trong nhiều kiếp,
Đã thấy rằng điều này và chỉ điều này mới cứu giúp
Vô số chúng sinh,
Và đưa họ dễ dàng đến hỷ lạc tối thắng”.
Đức Phật đã quán chiếu nhiều lần, với trí tuệ vô ngại, trong vô số các đời và kiếp quá khứ, “Điều gì lợi lạc nhất với hữu tình chúng sinh?”. Có phải tốt hơn là cung cấp cho họ thức ăn và quần áo, hay đảm bảo rằng họ khỏe mạnh về tinh thần và thể chất? Cuối cùng, Ngài đi đến kết luận rằng phát Bồ đề tâm sẽ đem lại lợi lạc lớn nhất cho hữu tình chúng sinh. Giống như vài nhà khoa học hiến dâng cho việc nghiên cứu trong khoảng thời gian dài, chỉ để phát minh ra thứ gì đó mà họ tin là sẽ đóng góp lớn lao cho nhân loại, tương tự, Đức Phật phát hiện ra rằng Bồ đề tâm sẽ đem lại lợi lạc lớn nhất cho hữu tình chúng sinh. Sau nhiều lần quán chiếu trong thời gian dài, chúng ta thấy rằng vô số hữu tình chúng sinh có thể dễ dàng đạt được quả vị thù thắng của Phật quả bằng cách nương tựa Bồ đề tâm.
Vì thế, Kyabje Rinpoche nói rằng, “Điều bắt buộc là vun bồi Bồ đề tâm mà không có sự lầm lạc nào trong tâm”. Chúng ta không nên để tâm trí bị quyến rũ bởi tám mối bận tâm thế tục và như thế, đánh mất phương hướng của chính mình. Chúng ta cần chí thành thực hành chỉ dẫn cốt tủy về Bồ đề tâm, bởi nó là cách tiếp cận quan trọng và quý báu nhất trong tất cả các thực hành.
Liên quan đến vấn đề này, tôi thực sự rất hài lòng rằng các bạn đều có một sự hiểu chắc chắn về Bồ đề tâm như là kết quả của việc đã lắng nghe Nhập Bồ Tát Hạnh. Dù tôi du hành đến thành phố nào, tất cả học trò đều biết về tầm quan trọng của Bồ đề tâm. Mặc dù vài người cảm thấy họ vẫn chưa thực hành đủ tốt bởi những phiền não cá nhân và áp lực liên quan đến công việc. Một vài người vẫn đang thực hành và tiến bộ rất tốt. Cuộc đời rất ngắn ngủi. Tôi hy vọng chúng ta không có mục tiêu lớn lao của việc thành tựu Giáo Pháp cao cấp nhất ngay từ đầu, mà thay vào đó, chúng ta cần cố gắng hoàn thiện các pháp tu sơ khởi căn bản bằng cách liên tục khắc cốt ghi tâm Bồ đề tâm để làm lợi lạc hữu tình chúng sinh. Kết quả là, điều đó sẽ làm lợi chúng ta rất nhiều trong đời này và các đời tương lai!
Đức Khenpo Sodargye Rinpoche
Trích ‘Đạo cao chiến thắng’ của Kyabje Jigme Phuntsok Rinpoche